Zadośćuczynienie a odszkodowanie
Zadośćuczynienie jest jednorazowo wypłacaną rekompensatą, która ma na celu wyrównanie krzywdy, jaką jest śmierć osoby najbliższej. Tą krzywdą jest przede wszystkim cierpienie psychiczne, poczucie osamotnienia i utrata poczucia bezpieczeństwa wynikająca ze śmierci osoby, z którą byliśmy emocjonalnie związani. Zadośćuczynienie różni się od odszkodowania zatem tym, że ma na celu wyrównanie krzywdy niemajątkowej, natomiast odszkodowania dochodzimy wówczas, gdy chcemy pokryć poniesione koszty lub utracony zarobek.
Dla kogo zadośćuczynienie
W pierwszej kolejności jako osoby najbliższe, które mogą ubiegać się o zadośćuczynienie są ci, którzy doznali krzywdy w wyniku śmierci swojego dziecka, małżonka, rodzica i rodzeństwa. Jednak z powodu zmian społecznych, między innymi dużej liczbie związków nieformalnych oraz dzieci niewychowywanych przez biologicznych rodziców, krąg osób pokrzywdzonych, a więc mogących starać się o zadośćuczynienie, nie jest oczywisty i jednoznaczny. Dlatego każdy przypadek musi być rozpatrywany indywidualnie, a nadrzędnym kryterium związku z osobą zmarłą jest więź uczuciowa. Dlatego też krąg osób najbliższych rozszerza się np. o konkubentów, dziadków, pasierbów, wujów, macochy, ojczymów itd.. Nie chodzi zatem o „członków najbliższej rodziny”, a o „najbliższych członków rodziny”, a więc nie stopień pokrewieństwa, a stopień zażyłości jest czynnikiem, który decyduje komu należy się wypłata zadośćuczynienia.
Kto płaci zadośćuczynienie
Osobą, która powinna zapłacić zadośćuczynienie jest bezpośredni sprawca śmierci osoby najbliższej, ponieważ na nim ciąży odpowiedzialność naprawienia wyrządzonej przez siebie szkody. W praktyce najczęściej odpowiedzialność za zdarzenie przyjmuje zakład ubezpieczeń, w którym w ramach ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej ubezpieczony jest sprawca śmierci. A więc swoje roszczenie należy kierować bezpośrednio do sprawcy lub przeciwko ubezpieczalni. Jeśli jednak sprawca nie ma ważnej polisy OC zakład ubezpieczeń nie wypłaci zadośćuczynienia. Wówczas należy zgłosić się do Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego.
Co jest podstawą prawną do ubiegania się o zadośćuczynienie
– śmierć bliskiego przed i po 3 sierpnia 2008 r.
Dzięki nowelizacji ustawy w sierpniu 2008 r. , na podstawie art. 446 § 4 Kodeksu Cywilnego sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Wcześniej, to znaczy w przypadkach śmierci osób najbliższych przed 3 sierpnia 2008 r., nie było łatwo uzyskać takie zadośćuczynienie. Można było o nie wnosić na podstawie art. 446 § 3 Kodeksu Cywilnego, który mówił, że członkom rodziny należy się odszkodowanie jedynie w przypadku znacznego pogorszenia się sytuacji życiowej w wyniku śmierci osoby najbliższej. Ten artykuł nie przewiduje wypłaty zadośćuczynienia za cierpienia psychiczne, dopiero jego zmiana w sierpniu 2008 r. kładzie nacisk na to, że już sama utrata kogoś bliskiego, nawet jeśli nie spowodowała pogorszenia sytuacji życiowej w aspekcie ekonomicznym, jest podstawą do wypłaty zadośćuczynienia.
W przypadku śmierci bliskiego po 3 sierpnia 2008 r. w oparciu o art. 446§4 Kodeksu Cywilnego podczas ubiegania się o wypłatę zadośćuczynienia należy wykazać śmierć osoby, swój stopień związania uczuciowego ze zmarłym, a także winę sprawcy (jeśli jego odpowiedzialność oparta jest na zasadzie winy, a nie ryzyka), a także krzywdę jakiej doznało się w wyniku śmierci danej osoby, przy czym krzywda ta nie musi wywoływać choroby psychicznej, tylko cierpienia emocjonalne, utratę więzi, poczucie pustki i lęku przed przyszłością bez wsparcia zmarłej osoby.
– wstrząs psychiczny
Inną podstawą dochodzenia zadośćuczynienia, która ma jednak mocno ograniczone zastosowanie jest art. 445 § 1 Kodeksu Cywilnego. Mówi on, że zadośćuczynienia może dochodzić osoba, która w wyniku śmierci bliskiego doznała rozstroju zdrowia, które doprowadziło do choroby psychicznej.
– naruszenie dóbr osobistych
Art. 448 Kodeksu Cywilnego w związku z art. 24 § 1 Kodeksu Cywilnego pozwala na wypłatę zadośćuczynienia za naruszenia dobra osobistego, a czyn sprawcy, w wyniku którego zmarła osoba bliska jest naruszeniem tego dobra. W przypadku śmierci osoby przed 3 sierpnia 2008 r. najkorzystniej oprzeć się właśnie o ten artykuł, jeśli chcemy dochodzić zadośćuczynienia.
Wysokość zadośćuczynienia
Żadne pieniądze nie zrekompensują śmierci bliskiej nam osoby i nie jest możliwe oszacowanie wpływu takiego zdarzenia na życie pozostałych bliskich. Przepisy nie określają więc, w jakiej wysokości powinno zostać wypłacone zadośćuczynienie, mówią jednak o „odpowiedniej sumie”, która powinna stanowić „ekonomicznie odczuwalną wartość”. Przyznając zadośćuczynienie sąd bierze pod uwagę intensywność i długotrwałość cierpienia, konsekwencje natury psychicznej, spadek aktywności życiowej, pogorszenie relacji z otoczeniem, wiek osoby uprawnionej do otrzymania rekompensaty, stopień pokrewieństwa, wpływ śmierci na funkcjonowanie rodziny, funkcja, jaką zmarły pełnił w rodzinie oraz wiek zmarłego.
W przypadku, gdy zmarłym jest dziecko sąd dodatkowo bierze pod uwagę nagłe rozerwanie więzi rodziców z dzieckiem oraz utratę możliwości uczestniczenia w rozwoju i wychowaniu dziecka.
Jeśli zmarłym jest małżonek sąd bierze pod uwagę dodatkowo utratę wsparcia małżeńskiego, niemożliwość realizacji planów życiowych i osamotnienie w kwestii wychowania dzieci.
W każdym z tych przypadków najważniejszy jest jednak poziom więzi uczuciowej łączący osoby bliskie ze zmarłym. Badając ww. aspekty sąd analizuje zeznania osób uprawionych do zadośćuczynienia oraz dokumenty, np. dotyczące konieczności leczenia u terapeuty lub psychiatry czy wskazujące na pogorszenie wyników w nauce u dzieci.
Przedawnienie
W wyniku traumy po śmierci osoby bliskiej poszkodowani mogący ubiegać się o rekompensatę często nie mogą skupić się na dochodzeniu należnego im zadośćuczynienia. Dlatego terminy przedawnienia ich roszczeń są stosunkowo długie. Zasadniczo termin przedawnienia wynosi 3 lata od momentu dowiedzenia się o szkodzie i osobie, która jest zobowiązana do jej naprawienia. Jak widać, nie jest to termin liczony od dnia wypadku tylko od dnia ujawnienia się szkody. Natomiast jeśli szkoda na osobie, czyli np. właśnie śmierć osoby bliskiej jest wynikiem popełnienia przestępstwa przez sprawcę wypadku, termin przedawnienia wynosi 20 lat od daty zdarzenia. Dotyczy to zdarzeń, które miały miejsce po 10 sierpnia 1997 r. Zdarzenia, które miały miejsce przed tą datą mają 10 -letni okres przedawnienia. Które wypadki noszą znamiona przestępstwa? Te, które skutkowały rozstrojem zdrowia powyżej 7 dni lub właśnie śmiercią poszkodowanego. Jeśli chodzi o osoby małoletnie, to mogą one ubiegać się o zadośćuczynienie do dwóch lat od osiągnięcia pełnoletności.
Jeśli w wyniku wypadku śmierć poniosła bliska Ci osoba, pamiętaj, że możesz dochodzić zadośćuczynienia. Dzięki profesjonalistom z zespołu AIF Kancelarii Twoje szanse na godne zrekompensowanie krzywdy są dużo większe niż gdybyś starał się ubiegać o nie samodzielnie. Powierzając sprawę w ręce ekspertów minimalizujesz swój udział w trudnej emocjonalnie dla siebie sytuacji.
Paulina Milka
